: بررسی توان ذخیره سازی و انتقال مجدد کربوهیدرات های ذخیره ای در چند ژنوتیپ جو در دو سطح رطوبتی

به منظور بررسی توان ذخیره سازی و انتقال مجدد کربوهیدرات های ذخیره ای در ساقه گیاه جو و تأثیر تنش خشکی پس از گرده افشانی بر این صفات این تحقیق در دو آزمایش جداگانه اجرا گردید. در آزمایش اول طرح آزمایشی به صورت یکبار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 90-89 در مزرعه آزمایشی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران انجام شد. فاکتور اصلی شامل دو سطح رطوبتی آبیاری کامل و تنش خشکی پس از گرده افشانی بود. فاکتور فرعی شامل نه رقم جو بود. میزان ماده خشک انتقالی در هر سه قسمت ساقه با طول این قسمت ها همبستگی معنی داری نداشت اما با وزن مخصوص آن ها همبستگی نشان داد. غلظت کربوهیدرات در شرایط شاهد در پنالتیمیت بیشترین و پس از آن پدانکل و میانگره های زیرین قرار داشتند. مشاهدات نشان داد که غلظت کربوهیدرات محلول ساقه تحت کنترل ژنتیک بود. تنش خشکی میزان کربوهیدرات انتقالی را از ساقه کاهش داد اما کارایی انتقال که میزان انتقال نسبت به بیشینه میزان موجود می باشد را افزایش داد. به این معنی که ارقام با ورود به شرایط تنش در انتقال کربوهیدرات از ساقه کاراتر شدند اما میزان خالص انتقال کاهش یافت. همبستگی بالایی بین بیشینه محتوای کربوهیدرات محلول و کربوهیدرات انتقالی از قسمت های مختلف ساقه مشاهده شد. کربوهیدرات محلول انتقالی از ساقه همبستگی بالایی با بیشینه وزن مخصوص ساقه نشان داد. از آنجائیکه در مورد صفت بیشینه وزن مخصوص اثر متقابل معنی داری مشاهده نشد و ترتیب ارقام در هر دو شرایط یکسان بود به نظر می رسد می توان از این صفت در برنامه های اصلاحی برای رتبه بندی ارقام از لحاظ صفت کربوهیدرات محلول انتقالی به عنوان معیار استفاده کرد. آزمایش دوم در سال زراعی 91-90 بصورت گلدانی در قالب طرح فاکتوریل در دو سطح تیمار رطوبتی شامل آبیاری کامل و تنش خشکی از روز دهم پس از گرده افشانی و رقم (نیمروز، جنوب، نصرت و ترکمن) انجام شد. فعالیت آنزیم 1-sst (آنزیم سنتزکننده فروکتان) در روز پنجم پس از گرده افشانی هماهنگ با شیب افزایش غلظت کربوهیدرات محلول در دو رقم نیمروز و نصرت بود. فعالیت آنزیم 1-sst در روز 15 پس از گرده افشانی و همزمان با دوره کاهش غلظت در هر دو رقم و هر دو شرایط رطوبتی تقریباً متوقف شد. تفاوت فعالیت آنزیم فروکتان اگزوهیدرولاز در روز پانزدهم پس از گرده افشانی در دو رقم نیمروز و نصرت هماهنگ با میزان کربوهیدرات محلول انتقالی و شیب کاهش کربوهیدرات بود. در روز پنجم پس از گرده افشانی این آنزیم فعالیت معنی داری در هیچیک از دو رقم نشان نداد اما در روز پانزدهم پس از گرده افشانی فعالیت این آنزیم افزایش یافت. در روز پانزدهم تنش خشکی فعالیت این آنزیم را نسبت به شرایط شاهد افزایش داد و این افزایش در رقم نیمروز بیشتر بود. در مورد آنزیم اینورتاز اسیدی در روز پنجم پس از گرده افشانی تفاوتی بین دو رقم مشاهده نشد. در روز پانزدهم در شرایط شاهد فعالیت این آنزیم افزایش معنی داری نسبت به روز پنجم نشان نداد و در شرایط تنش نیز فقط در رقم نیمروز نسبت به شرایط شاهد افزایش نشان داد. افزایش فعالیت این آنزیم در شرایط تنش در رقم نیمروز مرتبط با تجزیه ساکارز به عنوان جزء دوم کربوهیدرات های محلول است که با تجزیه و انتقال مجدد فروکتان هماهنگ بود.